Aile planlaması, çiftlerin istedikleri sayıda ve zamanda çocuk sahibi olmaları demektir. Günümüzde, teknolojinin de gelişmesi ile birçok çeşitli doğum kontrol yöntemleri mevcuttur. İstenmeyen gebelikler hormonal ya da hormonal olmayan yollarla önlenebilir, gebelik arzu edildiği zaman tekrar gebelik planlanabilir ya da cerrahi yöntemlerle kalıcı olarak da doğurganlık engellenebilir.
En İyi Doğum Kontrol Yöntemi Nedir?
Birçok farklı doğum kontrol yöntemleri içerisinde diğerlerine oranla başarısı nispeten daha iyi olanlar olsa da her bir yöntemin avantajları ve dezavantajları mevcuttur. Hastanın sağlık durumu, ek hastalıkları, jinekolojik muayenesi, ne süre ile korunmak istediği gibi durumlar göz önünde bulundurularak kadın hastalıkları ve doğum hekimi tarafından yapılan muayene soncunda her hasta için en uygun ve en iyi doğum kontrol yöntemi seçilmelidir.
Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Doğum kontrol hapları, aylık ya da 3 aylık iğneler, implantlar içerdikleri hormonlar aracılığıyla gebelik oluşmasını engellerler.
Doğum Kontrol Hapları Nedir?
Kadın hormonlarını (estrojen + progesteron ya da sadece progesteron) içeren haplardır. Günlük kullanımı ile yumurta hücrelerinin büyüyüp çatlamasını engellerler ve rahim ağzında değişiklik yaparak sperm geçişini bloke ederler.
Düzenli adet görme, adet sancısında azalma, tüylenme şikayetlerinde azalma, uzun süreli kullanımı ile rahim ve yumurtalık kanserinden koruma gibi faydaları da mevcuttur.
Her gün düzenli kullanılması, unutulması durumunda hatırlanınca hemen ya da ertesi gün iki hap birden alınarak devam edilmesi önerilir. İki günden daha uzun süre unutulması ya da bir ay içinde iki farklı seferde unutulması durumlarında o ay içinde ek bir korunma yöntemi (kondom gibi) kullanılmalıdır.
Emzirme döneminde sütün kalitesi ve miktarını etkileyebileceğinden sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları kullanılabilir.
Düzenli kullanılması ile gebe kalma riski çok düşüktür, başlamadan önce muhakkak doktor muayenesi olmalıdır.
Ertesi Gün Hapı Nedir?
Ertesi gün hapları korunmasız cinsel ilişki sonrası ideali 12 saat, en geç 72 saat içinde alınması ile gebelik oluşmasını engelleyebilen haplardır.
Rutin bir korunma yöntemi değildir, sadece son çare olarak kullanılabilir, başarısı diğer korunma yöntemlerinden çok daha fazla düşüktür.
Sonrasında adet düzensizlikleri yapabilir, hekime başvurmadan kullanılabilirler.
Koruma İğneleri Nedir?
Sadece progesteron içeren ve kas içine enjeksiyon sonrası 1 ay ya da 3 ay süre ile yumurta oluşumu ve rahim ağzı değişikliği yaparak etki gösteren iğnelerdir.
Aylık ya da 3 aylık şeklinde piyasada mevcutturlar, leke ya da ara kanama gibi yan etkileri olabilir.
İmplant Nedir?
Cilt altına yerleştirilerek uygulanan implant içeriğindeki progesteron türevi hormonu düzenli olarak salgılayarak 3 yıl boyunca gebelik oluşumunu engeller.
Hormonal Olmayan Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir?
Rahim içi araç (spiral), prezervatif, diyafram gibi hormon içermeyen yöntemlerdir.
Rahim İçi Araç (Spiral) Nedir?
Rahim ici araç (spiral, bakırlı spiral), vajinal yoldan rahim içine yerleştirilerek burada içeriğindeki bakır etkisiyle oluşturduğu inflamasyona bağlı olarak gebelik oluşmasını engelleyen yöntemdir.
Bazı kadınlarda ağrısız rahatlıkla takılabilirken, kimi ağrı eşeği düşük olan kadınlarda hafif anestezi altında da takılabilir. Bu işlem için adet kanaması olması şart değildir. 10 yıl süre ile etkilidir ve gebelik arzulandığında çekilir, ertesi aydan itibaren gebe kalınabilir.
Hormonlu spiral ise aynı spiralin gibi fakat içinde rahim içine etki eden progesteron türevi hormon salgılayarak gebeliği engellediği bir yöntemdir. Bakırlı spiralden farklı olarak adet kanamasının miktarını ve süresini azaltır, sancıyı azaltır, bu nedenlerle kanaması ağır olan kadınlarda tedavi ve korunma amacı ile kullanılmaktadır.
Prezervatif (Kondom) Nedir?
Bariyer yöntemlerinden sık kullanılan bir doğum kontrol yöntemidir. Latex maddesinden yapılan esnek, su geçirmez özelliğiyle ilişki öncesi penise giydirilerek spermlerin geçişine engel olur. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu oldukça yüksektir.
Diafram Nedir?
İlişki öncesi kadınların rahim ağzına uygun ebatta yerleştirdikleri latex maddesinden yapılmış başlıklardır. Sperm geçişini engelleyerek etki gösterirler. Tekrar kullanılabilirler ve ilişki sonrası 8-24 saat içinde çıkarılması gerekmektedir.
Doğal Yöntemler Nelerdir?
Doğal yöntemler geri çekme ve takvim yöntemi olarak bilinirler. Sıkça uygulanmalarına rağmen bu yöntemlerin başarısı oldukça düşüktür ve istenmeyen bir gebelikle sonuçlanabilir.
Geri Çekme Yöntemi Nedir?
Cinsel ilişki esnasında erkeğin spermlerini kendini geri çekerek rahim dışına boşaltması şeklindedir. İlişki sırasında penis içindeki salgılarda kalan spermlerin de rahime ulaşması olası olduğundan başarısı düşüktür.
Takvim Yöntemi Nedir?
Takvim yöntemi kadının yumurtlama zamanının tahmin edilerek bu zaman aralığında ilişkiye girilmemesi esasına dayanmaktadır. Bunun için bazal vücut ısısı ya da rahim ağzı akışkanlığı bakılabilir ama başarısı oldukça düşüktür.
Cerrahi Yöntemler Nelerdir?
Cerrahi yöntemler kadında tüplerin, erkekte vas deferens kanallarının kalıcı olarak bloke edilmesidir.
Tüp Ligasyonu (tüplerin Bağlanması) Nedir?
Kadında rahim ile yumurtalıklar arasında sperm ve embriyo geçişinde rol alan tüplerin kalıcı olarak ayrılması ameliyatıdır. Genellikle kapalı (laporoskopik) yöntemle ya da sezaryen ameliyatı sırasında yapılırlar.
Gebe kalamama dışında hiçbir yan etkisi yoktur. Koruyuculuğu oldukça yüksektir, fakat geri dönüşü tekrar ameliyat gerektirmekte olup tekrar gebelik şansı da düşüktür. O bakımdan iyi karar vermek gereklidir. Yine de rahim ve yumurtalıklar normal çalışmalarına devam ettiğinden ameliyat sonrası gebelik isteyen kadınlar tüp bebek yöntemiyle gebe kalabilirler.
Vazektomi Nedir?
Vazektomi, erkek üreme organlarında bulunan kanallarının bloke edilerek atılan semen içerisinde sperm olmamasını sağlayarak gebeliği engelleyen yöntemdir. Genellikle lokal anestezi altında yapılır
