Yumurtalıklar rahmin her iki tarafında bulunan organlardır. İçlerinde üremenin devamını sağlayan yumurta hücreleri bulunur ve kadın hormonlarının salgılanmasından sorumludurlar.
Yumurtalık Kisti Nedir?
Öncelikle kistin tanımını yapmak gerekirse kist içi sıvı dolu oluşum demektir. Yumurtalıklarda yer alan hücrelerden köken alan kistler yumurtalık kisti olarak isimlendirilir.
Özellikle yumurtalıkların çalışmaya başladığı ergenlik ile birlikte yumurtalık kisti sık olarak gözlenmektedir. Bunların büyük çoğunluğu iyi huylu kistlerdir, kanserleşme beklenmez. Bunlar fonksiyonel kistler, germ hücreli tümörler, korpus luteum kisti, çikolata kisti şeklinde olabilirler.
Ergenlik öncesi veya menopoz sonrası karşılaşılan kistler de genellikle iyi huylu olmasına karşın kötü huylu (kanserleşmiş) olma sıklığı artmıştır. Bu yaş gruplarındaki kistlere daha dikkatli yaklaşmak gerekir.
İyi Huylu Yumurtalık Kistleri Nelerdir?
Kadın hayatı doğurganlık döneminde yaşanılan döngülerde meydana gelen aksamalar sonucu oluşan kistlerdir.
Normal adet düzenine sahip her kadında her ay bir yumurta hücresi büyür, gelişimini tamamlar ve çatlama meydana gelir. Çatlama sonrası oluşan yeni yapı kimi zaman içine kanayabilir ya da kistleşerek korpus luteum kisti dediğimiz yapıyı oluştururlar. Bu kistler büyük oranda zararsızdırlar, nadiren karın içine kanayarak karın ağrısı bulguları verebilir.
Şayet büyüyen yumurta çatlamaz ise yumurta kistleşerek folilül kisti adını alır. Genellikle 5 cm altındadır, nadiren bulgu verirler, sıklıkla adet rötarı ile birlikte ultrason muayenesi ile fark edilirler.
Bu tip kistler büyük oranda kendiliğinden geçeceği için tedaviye gerek yoktur, fakat 2-3 ay içinde tekrar kontrol edilmesi önerilir.
Çikolata Kisti (endometrioma) Nedir?
Rahim iç zarı özelliğindeki dokunun rahim dışında yer alması olarak bilinen endometriozis hastalığının yumurtalıklarda bulunmasına endometrioma, halk arasında çikolata kisti adı verilir. Kist içeriğinde her ay adet kanaması benzeri kanama birikmesi sonucu kahverengi bir sıvı olduğu için çikolata kisti olarak bilinir. Sıklıkla artmış adet ağrısı, karın ağrısı, ilişkide ağrı şikayetleri olur. Tedavide cerrahi ya da medikal tedavi hastanın yaşı, şikayetleri ve gebelik istemi olup olmaması durumlarına göre planlanır.
Dermoid Kist Nedir?
Yumurta hücrelerinde bulunan ve içinde embriyoda vücudun dış yapısını oluşturacak olan deri, kıl, diş, yağ, kemik gibi dokuların büyüyerek oluşturduğu kistlerdir. Büyük boyutlara ulaştıklarında yumurtalığın kendi etrafında dönerek kanlanmasının bozulmasına ve yumurtalığın kaybına yol açabilirler. Düşük ihtimal de olsa kanserleşme riski vardır. Tedavisi cerrahi olarak kistin çıkarılmasıdır.
Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?
Yumurtalık kistleri, bazen hiç belirti vermeden jinekolojik muayene sırasında tesadüfen fark edilir. Kimi zaman da kasık ağrısı, karında ağrı şişlik hissi, adet düzensizlikleri, şiddetli adet ağrısı, gebe kalamama şikayetleri ile hastalar hekime başvururlar.
Özellikle geçmeyen, artıp azalan şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma durumlarında acil olarak hekime başvurulması önerilir, zira over torsiyonu dediğimiz yumurtalığın kendi etrafında dönerek kanlanmasının bozulduğu ve kangrene gittiği durumlarda ne yazık ki yumurtalık kayıpları yaşanabilmektedir.
Yumurtalık Kisti Tanısı Nasıl Konulur?
Yumurtalık kisti tanısı karın ya da vajinal ultrasonografi ile rahatlıkla konulabilir. Ultrason incelemesi ile kistin büyüklüğü, içeriği, duvar yapısı, içerisinde solid yapıların eşlik edip etmediği, sınırları ortaya konulur. Bazı özel vakalarda ultrasonun yetersiz kaldığı durumlarda Magnetik Rezonans (MR) görüntüleme tanıya yardımcı olmaktadır.
Bazı kistler takip edilirken bazı şüpheli kistler için kistin çıkarılması önerilir ve kistin mikroskop altında incelenmesi sonucu (patoloji tanısı) kesin tanı koyulmuş olur.
Kanser Şüphesi Yüksek Olan Kistler Nelerdir?
Hastanın yaşı, ergenlik öncesi, ergenlik, doğurganlık ya da menopoz sonrası dönemde olması her bir kist için yaklaşım ve tedaviyi değiştirecektir.
Kistin boyutu (büyük olması), çift taraflı olması, içerisinde solid yapıların yer alması, duvarının kalın olması, düzensiz kenarlı olması, kanlanmasının artmış olması ultrasonografi ile saptanabilen risk faktörleridir.
Bazı yumurtalık kanseri türlerinde Ca-125, Ca-15,3, Ca-19,9, CEA, AFP, LDH gibi maddelerin kanda düzeyleri yükselir. Kan düzeylerinin yüksekliği her zaman kanser demek değildir fakat yüksek olması diğer risk faktörleri ile birlikte değerlendirildiğinde fikir verirler.
Yumurtalık Kistlerinin Tedavisi Nedir?
Yumurtalık kistlerinin tedavisi tamamen hastaya ve kiste özel planlanmalıdır. Hastanın yaşı, şikayeti, gebelik istemi, ultrason bulguları, kan bulguları göz önüne alınarak takip ya da cerrahi tedavi önerilir.
